Kruszewo jest najwyżej położonym miastem w Macedonii Północnej. Ściąga do niego wielu miłośników paralotniarstwa, gdyż ze względu na swe położenie miasto uznawane jest za stolicę tego sportu w regionie. Miejsce to przyciąga jednak przede wszystkim miłośników brutalizmu i specyficznej, acz ciekawej architektury. To właśnie na obrzeżach Kruszewa wybudowano jeden z bardziej znanych i oryginalnych spomeników w Macedonii Północnej.
Spomeniki
Spomeniki rozsiane są na terenie całej byłej Jugosławii. To pomniki, nierzadko pokaźnych rozmiarów, których początki sięgają lat 60-tych ubiegłego wieku. Ich wznoszenie zainicjował sprawujący wówczas władzę dyktator, Josip Broz Tito. Odznaczające się brutalistyczną estetyką i nierzadko futurystycznym designem monumenty upamiętniały doniosłe dla kraju wydarzenia, bohaterów narodowych czy ofiary działań zbrojnych. Ich wygląd zazwyczaj jest jednak abstrakcyjny i trudno powiązać go z konkretnym wydarzeniem czy osobą. Symbolizują często uniwersalne wartości, jak wolność, czy dążenie do niepodległości.
Makedonium
Nie inaczej jest również z Makedonium. Wysoka na 25 metrów biała bryła przypominająca statek kosmiczny, wirusa lub futurystyczny odkurzacz to tak naprawdę pomnik Ilinden, upamiętniający powstanie miejscowej ludności przeciwko panowaniu osmańskiemu. W 1903 roku partyzantom udało się oswobodzić ziemie w okolicach Kruszewa, a nawet powołać w tym miejscu niezależną Republikę Kruszewską. Przetrwała ona tylko 10 dni, a zryw został krwawo stłumiony pochłaniając tysiące ofiar. Wydarzenie to zasiało jednak w Macedończykach nadzieje wyzwoleńcze i stanowiło niejako preludium do ostatecznego uzyskania niepodległości. Powstanie wybuchło 2 sierpnia, w dniu prawosławnego święta św. Eliasza (sveti Ilija), do którego nawiązuje jego nazwa. Równolegle zryw niepodległościowy nastąpił w Tracji. Dziś 2 sierpnia Macedonia Północna obchodzi Dzień Republiki, który najhuczniej obchodzony jest właśnie w Kruszewie.
Autorami niecodziennej budowli jest małżeństwo – Jordan Grabuloski i Iskra Grabuloska, których projekt zwyciężył w ogłoszonym na monument konkursie. Makedonium wchodzi w skład szerszego kompleksu i jest jego najważniejszą częścią. Jednak każdy obiekt tego miejsca pamięci ma swoją symbolikę. Droga do futurystycznej bryły prowadzi przez betonowe elementy symbolizujące zerwanie tureckiego jarzma, tablice z nazwiskami niektórych powstańców, a także amfiteatr otoczony kolorową mozaiką.
Zwiedzanie Makedonium
Wszystkie te elementy, jak i Makedonium z zewnątrz, można zwiedzić o dowolnej porze. Teren nie jest ogrodzony, dlatego jeśli znajdziecie informację, że obiekt jest już zamknięty, dotyczy to tylko zwiedzania bryły wewnątrz.
Informacje o tym bywają niekiedy nieaktualne. Choćby w dniu gdy mieliśmy zwiedzać obiekt. Według danych ze internetu miał on być zmknięty, na miejscu okazało się jednak, że możliwe jest zwiedzanie jego wnętrza. I choć uważam, że największe wrażenie Makedonium robi z zewnątrz, w środku uwagę zwracają nawiązujące do pór roku witraże, nietuzinkowe płaskorzeźby oraz grób przewodniczącego 10-dniowej Kruszewskiej Republiki, Nikoli Kareva.
Muzeum Tošego Proeskiego
Tuż przy placu, na którym znajduje się Makedonium, wznosi się nowoczesny budynek, który nie jest co prawda powiązany ze słynnym pomnikiem, lecz warto o nim wspomnieć, gdyż dla Macedończyków jest miejscem ważnym. To muzeum poświęcone życiu i twórczości Tošego Proeskiego – piosenkarza, który mimo młodego wieku zdążył zrobić w swym kraju zawrotną karierę. Jej dalszy rozwój przerwał w 2007 roku śmiertelny wypadek drogowy. Pogrzeb artysty zgromadził rzesze fanów jego muzyki, a także wysoko postawionych polityków, z prezydentem i premierem na czele. Po śmierci Proeskiego w kraju ogłoszono żałobę narodową.
Poznaj także opuszczone miejsca Macedonii Północnej >>
